As a result, the liberation of Sprang-Capelle and Waalwijk proceeded smoothly, although again there were many civilian casualties due to preliminary Allied shelling. Only when the forward Scottish units in Waspik hit the outer ring of the German bridgehead did the battle erupt in all its intensity. Heavy fighting continued the next day, October 31, and a mini tank battle even took place. But here too the German resistance was finally broken and that same evening Operation Colin could be successfully concluded. Unfortunately, from that day until the end of the war, the liberated towns lay rather close to the new front line, the Bergsche Maas, with tragic consequences for the civilian population.

The Netherlands

Soldiers on the Raadhuisplein in Waalwijk. 

Colin Pretlove receives a medal from Montgomery. 

Baardwijk Railwaybridge

Scottish Highlanders route in Waalwijk

Tegenover Café van Heumen (tegenwoordig Café Landzicht) wordt door de Duitse luchtmacht, vermoedelijk al in 1941, een zendmast neergezet. Deze is bedoeld als hulpmiddel voor Duitse vliegtuigen, met name bij slecht weer en ’s nachts. De mast is omgeven door prikkeldraad en verboden terrein voor burgers. Hij is wel erg zichtbaar, want hij staat tegenover Café Van Heumen, een bekende uitspanning net buiten Waalwijk. Lang blijft het rustig in de directe omgeving. Dat verandert eind september 1944. Inmiddels &nbsp;is een deel van Noord-Brabant bevrijd in het kader van operatie Market-Garden. Steeds meer Duitse troepen arriveren in het nog bezette deel, hieronder ook afdelingen met luchtafweergeschut, de zogenaamde Flak. Zo ook vlakbij de zendmast.&nbsp;In totaal veertien kanonnen van Flak-Abteilung 665 stellen zich eind september op langs de Winterdijk van het Westeinde in Besoijen tot het Labbegat in Capelle. Deze eenheid heeft het grootste deel van de bezetting doorgebracht in de omgeving van Rotterdam en heeft zelfs enkele geallieerde bommenwerpers neergeschoten. Vanwege de snelle geallieerde opmars door Frankrijk en België begin september is de eenheid naar het zuiden gestuurd. Zo komen ze in Noord-Brabant terecht. Maar de militairen hebben erg weinig zin om zo dicht bij het front te zijn. In het weekeinde van 1 oktober zijn ze ladderzat. Ze lopen over de dijk en brullen lallend ‘Wir ergeben uns bald (we geven ons binnenkort over)’. Menig burger die dit hoort, denkt ‘was dat maar waar’. Helaas duurt het nog tot 30 oktober voor de vijand hier definitief is vertrokken.

Dronken Duitsers in de polder

Het voormalige raadhuis van Capelle dat sinds de samenvoeging met Sprang en Vrijhoeve in 1923 niet meer dienst doet als raadhuis wordt wel voor allerlei andere zaken gebruikt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het onder andere gebruikt door de verzetsgroep Andre. Verzetsstrijders Hans Hoekstra en Jan de Rooij verzamelen waardevolle inlichtingen over Duitse troepenbewegingen aan de andere kant van de maas in 1944 en seinen deze naar het raadhuis, waar twee Delftse studenten, Dick Flemming en Ad Schoorl, van de verzetsgroep Andre de berichten verder verspreide naar de geallieerden.Elke nacht decoderen de studenten de ontvangen boodschappen en sturen ze door. Dankzij deze informatie kunnen geallieerde troepen hun tegenmaatregelen plannen. Maar het noodlot ligt op de loer. In december 1944 slaat een Duitse V-1 vliegende bom met donderend geweld in op het raadhuis. Het gebouw wordt volledig verwoest. Dick Flemming overleeft de ramp ternauwernood, maar er moet wel een nieuwe locatie worden gevonden.

Een dramatische dag 

David Williams treedt als 17-jarige vrijwillig in dienst bij de Britse Royal Marines. Driemaal raakt hij gewond, bij de geallieerde invasie op Sicilië in 1943, tijdens D-Day in Normandië en bij de bevrijding van Walcheren. Hij overleeft al die tijd. In 1945 gaat het alsnog mis. Begin februari 1945 wordt David, deel uitmakend van het Britse 41 Royal Marine Commando, als vermist opgegeven, mogelijk als gevolg van een bootongeluk verdronken in de ijskoude Maas. In 2010 wordt bij een groot explosieven opsporings-project in de Overdiepse Polder aan de oever van het Oude Maasje het lichaam van een geallieerde soldaat gevonden. Na lang onderzoek blijken het de stoffelijke resten van David Williams te zijn. Waarschijnlijk is hij in februari 1945 toch gevonden en heeft hij een veldgraf gekregen want in zijn gevouwen handen wordt een kruisbeeldje gevonden. Op 8 juni 2016 krijgt David Williams onder grote publieke belangstelling een eervolle begrafenis. Door leden van een detachement van de Royal Marines wordt hij bijgezet in een graf van de Commonwealth War Graves Commission op het protestantse kerkhof van Waspik waar ook zijn kameraden A. Brookes en C. Brandon zijn begraven.&nbsp;&nbsp;

Een herbegrafenis

Het plan Dinsdag 31 oktober is de laatste dag van operatie Colin. Na de inname van Raamsdonk die ochtend, is het eindpunt in zicht. Het is nog slechts drie kilometer tot de brug van Keizersveer. Er zijn twee mogelijke routes. Na de zware verliezen bij de strijd om Raamsdonk besluiten de Schotten de kortste route te proberen. Die start in de Raadhuisstraat en loopt langs de Sint Lambertuskerk. Het 7e Bataljon van de Black Watch van luitenant-kolonel Cathcart krijgt de klus toegewezen. Het bataljon zal worden gesteund door een aantal Sherman tanks van de Northamptonshire Yeomanry. Cathcart geeft zijn mannen opdracht om te schieten op alles wat beweegt om zo snel mogelijk Raamsdonksveer te bereiken. De kerk krijgt als codenaam ‘Terrier’. De voorste groep, een peloton van de Black Watch (ongeveer twintig man) wordt getransporteerd in twee Kangaroos, tanks zonder koepel. Voor en achter hen rijden telkens twee Sherman tanks. Om 16.00 uur gaan de zes voertuigen op weg.Het gevecht Cathcart heeft echter buiten de waard gerekend, want precies hier, rond de kerk, staat een forse Duitse achterhoede opgesteld. Niet minder dan vijf halfrupsvoertuigen met 2 cm kanonnen erop en drie rupsvoertuigen (waaronder twee zogenoemde Sturmgeschütze) staan verdekt opgesteld. Twee achter boerderijen naast de smalle weg, de andere bij de kerk. De Britse voertuigen zijn amper vertrokken als de hel losbarst. De voorste Britse tank ziet de twee Duitse rupsvoertuigen en schakelt ze razendsnel uit. Dan gaat het op dramatische wijze mis. Vanwege de dichte rook en de smalle weg komen de eerste drie Britse voertuigen in de sloot terecht. De daaropvolgende tank schiet de halfrupsvoertuigen aan stukken. De achterste Britse tank belandt ook in de sloot en de tweede Kangaroo wordt in brand geschoten door het laatste Duitse rupsvoertuig. Ondanks dat hij in de sloot ligt, weet een van de Britse tanks hem uit te schakelen. Als de rook en kruitdamp optrekt blijven dertien wrakken achter op het slagveld, acht Duitse en vijf geallieerde. Zeven Schotten en twee Engelsen sneuvelen, evenals 23 Duitsers. De miniatuur veldslag komt in de Britse annalen terecht als de ‘Terrier Battle’. Raamsdonksveer wordt uiteindelijk via de tweede route bevrijd. Om 22.00 uur gaat de brug van Keizersveer de lucht in. Operatie Colin is beëindigd.

De Terriër Slag

Nadat hun collega’s van de Black Watch Waspik Boven hebben bevrijd in de ochtend van 30 oktober trekt het 7e Bataljon van de Argyll and Sutherland Highlanders door hun linies heen op weg naar Raamsdonk. Het is drie uur ’s middags. Helaas heeft de vijand in dit dorp een nieuwe verdedigingslinie ingericht om te voorkomen dat de geallieerden de belangrijke brug van Keizersveer zullen innemen. Dat merken de Schotse infanteristen die worden gesteund door vier tanks van de Northamptonshire Yeomanry als ze het dorp binnentrekken. Het gaat vrijwel meteen mis.In korte tijd worden de voorste twee Sherman tanks uitgeschakeld door Duitsers met een Pantservuist. De overgebleven tanks openen het vuur op verdachte posities terwijl de Schotse infanteristen proberen zich sluipend een weg naar voren te banen. Helaas worden ook veel boerderijen slachtoffer van het uitbundige vuren van de tanks. Al snel staan de meeste in lichterlaaie. Burgers proberen via de sloten een veilig heenkomen te vinden. De Luiten Ambachtstraat is een groot Jeroen Bosch-achtig tafereel van rook, vuur en ontploffingen. Aan het einde van de dag is de Britse strijdgroep niet veel verder gekomen dan de rand van het dorp. Er zijn dan al twaalf militairen gesneuveld. Ook acht burgers komen om in het krijgsgeweld. De aanval wordt gestaakt bij het invallen van het duister. Als de rust enigszins is weergekeerd die nacht hangt er een ondraaglijke spanning in het dorp. Wat zal de volgende dag brengen?Zoals gebruikelijk blazen terugtrekkende Duitse troepen alle hoge punten op. Dat is ook de bedoeling in Raamsdonk. Pastoor Leon van Herpt van de Sint Bavokerk (1889) ziet een vijftal Duitse militairen de pastorie binnengaan. Als hij hoort dat ze zijn toren op willen blazen probeert hij ze om te praten. Wanneer hij ontdekt dat het om zogenoemde Volksduitsers gaat afkomstig uit de Elzas doet hij een beroep op hun Franse trots. Dat werkt en er gebeurt een klein wonder. De soldaten zwichten voor zijn argumenten en druipen af. De volgende ochtend wordt de strijd om Raamsdonk hervat en het duurt nog tot in de middag voor deze laatste barrière voor de brug van Keizersveer is genomen.

Dood en verderf 

Het is 28 oktober 1944 rond half drie ’s middags als twee vliegtuigen van het 175 Squadron een aanval uitvoeren op de scheepswerf van Ruijtenberg. Op dat moment staan er twee Duitse rupsvoertuigen, zogenaamde Sturmgeschütze, in de Benedenkerkstraat. Het eerste voertuig sleept het tweede waarvan een rupsband beschadigd is. Het eerste voertuig staat onder een plataan bij het huis van dr. Wijffels, het tweede onder de lindebomen bij de voormalige boerderij van de familie Timmers. De twee jachtvliegtuigen zien de vijandelijke voertuigen ook en zetten vanuit het zuiden een aanval in. Op dat moment vlucht de familie Wijffels met enkele anderen direct de kelder in. De ingang van de kelder wordt afgesloten met een houten luik met daarop een ijzeren plaat. Via een katrol kan alles van binnenuit geopend worden.Als de aanval voorbij is, wordt er op het luik gestampt en roept een Duitser: “Raus kommen, das Haus an die Überseite brennt ". Er is inderdaad brand maar het betreft een houtopslag en ook één van de rupsvoertuigen. De mannen beginnen met het blussen van de houtopslag. De Duitse soldaat dringt er echter op aan dat eerst de brand van zijn rupsvoertuig wordt geblust want, zo verklaart hij, het voertuig zit vol met munitie in de vorm van granaten. “Wenn das los geht finden Sie keine Hauser zurück, nur ein riesigen Loch“. Toen is met man en macht de brand in het rupsvoertuig geblust om een tragedie te voorkomen. Daarna zijn de voertuigen vertrokken naar de Lambertuskerk te Raamsdonk om ‘Brückenkopf Keizersveer’ te versterken. Het sleepspoor van het geblokkeerde aandrijfwiel van het defecte voertuig is nog jaren te zien geweest in het wegdek van de Benedenkerkstraat.

Brandweerlieden tegen wil en dank

Het 1e Bataljon Black Watch van luitenant-kolonel J.A. Hopwood is al vroeg op weg op maandag 30 oktober. De voorgaande nacht in het buurtschap Zandschel was bijzonder onrustig, want de Schotten werden van alle kanten beschoten door terugtrekkende Duitse troepen. Hun doel voor die dag is Waspik Boven, het deel van Waspik ten zuiden van de spoorlijn.&nbsp; De opmars verloopt aanvankelijk erg vlot. De Duitsers lijken verdwenen en om 09.40 uur is de voorste eenheid, de B Compagnie opgerukt tot aan de wegsplitsing. Rechts gaat de weg het dorp in, links loopt hij naar de Hooge Brug over de ’s Gravenmoerse Vaart. Deze oeververbinding is gedeeltelijk vernield zien de Black Watch. Maar hij zal toch veroverd moeten worden. Dan breekt de hel los.Goed opgestelde Duitse militairen openen het vuur en een felle strijd ontbrandt in Waspik Boven. Het is duidelijk dat de tegenstand te groot is voor één compagnie en al snel trekken ook de andere drie naar voren en is het hele bataljon in gevecht verwikkeld. Geweren knallen, mitrailleurs knetteren en mortiergranaten ontploffen. Uiteindelijk moet ieder huis worden ingenomen en pas om 14.00 uur is Waspik Boven in Schotse handen. In totaal vallen er twintig doden en&nbsp; gewonden aan Schotse kant. Het is nu aan het volgende bataljon om de rest van Waspik in te nemen.Ook bij de Hooge Brug is de strijd fel. En er zijn voorbeelden van heldenmoed, waarvan er een resulteert in een onderscheiding. Korporaal Leslie Pretlove wordt door Hopwood voorgedragen voor de Military Medal, de hoogste onderscheiding voor niet-officieren. Het peloton waar Pretlove in dient (37 man) krijgt opdracht de brug te veroveren. Bij de aanval over open terrein raakt de commandant zwaargewond. Terwijl de kogels om zijn oren fluiten zorgt Pretlove ervoor dat de officier in veiligheid wordt gebracht. Hierna veroveren hij en zijn sectie (zeven man) de brug onder aanhoudend Duits vuur. Pretlove laat zich niet afleiden door Duits vuur. Voor deze prestatie krijgt hij de onderscheiding. Deze wordt in 1945 uitgereikt door Veldmaarschalk Montgomery zelf.

Een brug en een onderscheiding

Op 6 november 1944, om 16.05 uur, stort een Spitfire LF.IX (registratienummer NH339) van het 308 (Poolse) Squadron neer in het natuurgebied gebied De Dullaert in Sprang-Capelle. De piloot, Flight Lieutenant Kazimierz Budzik, is opgestegen vanaf vliegveld St. Denis Westrem nabij Gent voor een missie om treintransporten in de omgeving van Zwolle aan te vallen. Het is al de derde missie van deze dag. Op een hoogte van 13.000 voet wordt zijn toestel getroffen door Duits luchtafweergeschut, waardoor de motor beschadigd raakt. Ondanks de schade besluit Budzik een noodlanding te maken in bevrijd gebied. Hij heeft nog genoeg hoogte en de bediening functioneert normaal. Hij slaagt erin het vliegtuig veilig aan de grond te zetten in een weiland nabij het afwateringskanaal in Capelle. Na de landing wordt hij opgepikt door een Britse pantserwagen en teruggebracht naar zijn basis in Gent. Het vliegtuig is echter onherstelbaar beschadigd en moet worden afgeschreven.Budzik heeft wel een engeltje op zijn schouder, want een week eerder, op 29 oktober 1944, is hij ook al neergeschoten, deze keer nabij de brug tussen Breda en Dordrecht (mogelijk de Moerdijkbrug). Het gebied is op dar moment nog in Duitse handen, Breda is net bevrijd door zijn landgenoten. Met hulp van enkele Nederlanders bereikt hij snel de geallieerde linies en hervat op 2 november zijn missies. Om dus kort daarna opnieuw te worden neergeschoten.

Twee keer neergeschoten 

Verzet Begin december vertrekken twee leden van de verzetsgroep André (Jos van Wijlen) uit Sprang-Capelle vrijwillig naar bezet gebied om te spioneren en informatie over de Duitse opstellingen en troepen door te geven. Hans Hoekstra en Jan de Rooij hebben hiervoor ieder een zender gekregen van de Canadezen. Uiteindelijk komt Jan de Rooij terecht bij de familie Koekoek in Dussen, waar hij zich voor kan doen als eenvoudige boerenknecht. Hij belooft de familie, die nu een groot risico loopt, dat hij de schuld op zich zal nemen als het misgaat.&nbsp;Spionage Vanaf dan zenden Hans Hoekstra en Jan de Rooij dagelijks berichten naar bevrijd gebied waaruit duidelijk blijkt dat er veel Duitse troepen in het Land van Heusden en Altena zijn. Dit houdt verband met een onrealistisch Duits plan om het inmiddels gestarte Ardennenoffensief te ondersteunen met een aanval richting Breda. Van dit wilde voornemen komt uiteindelijk niets terecht. Maar dat kunnen de verzetslieden en de geallieerden dan niet weten. Op 21 december stuurt Jan de Rooij zijn laatste bericht. De vijand heeft zijn zender weten te peilen en de volgende dag wordt het apparaat gevonden in de schuur van boer Koekoek. Jan de Rooij komt zijn belofte na en geeft zich vrijwillig over aan de Duitse autoriteiten. De familie wordt vrijgelaten. Jan wordt naar Amsterdam gebracht en tijdens de verhoren ernstig mishandeld. Hij zwijgt over alles wat hij weet over de crossings, het verzetswerk, de helpers en de personen van de verzetsorganisatie in het Land van Heusden en Altena. Hij heeft geen naam genoemd en daardoor veel mensenlevens gered. Jan, 21 jaar oud, wordt uiteindelijk zonder enige vorm van proces op 6 januari 1945 in Amsterdam gefusilleerd.Held De bewaarde rapporten laten zien is hoe uitgebreid het netwerk is dat de twee mannen gebruiken en ook dat ze heel goed weten welke informatie van belang is voor de geallieerde troepen. Het vergt natuurlijk ongelooflijk veel moed om vrijwillig, als spion, in vijandelijk gebied inlichtingen te verzamelen. Dankzij hun onverschrokkenheid hebben de verschillende geallieerde staven in bevrijd gebied een goed beeld gekregen en gehouden van de Duitse militaire aanwezigheid in het Land van Heusden en Altena Daar komt wat betreft Jan de Rooij nog bij dat hij geheel vrijwillig het hoogste offer heeft gebracht dat iemand kan geven, namelijk zijn leven. In 1954 wordt een monument onthuld ter nagedachtenis van Jan de Rooij. Het is een ontwerp van kunstenaar Fred Carasso. Ieder jaar vindt hier de dodenherdenking plaats voor de inwoners van Sprang-Capelle.

Een echte held

Op maandag 30 oktober maakt de 152e Brigade, een van de drie van de 51e Highland Divisie zich op om Waalwijk te bevrijden. De Operatie Colin, die bij Schijndel startte, is dan precies een week aan de gang. Het einddoel, de Bergsche Maas komt eindelijk in zicht. Op weg daarnaartoe passeren de bataljons dezelfde kruising. Het 2e Seaforth Highlanders gaat naar Besoyen (Waalwijk West), het 5e Seaforth Highlanders blijft ten zuiden van de spoorlijn en het 5e Queen’s Own Cameron Highlanders bevrijd Waalwijk Centrum. Soldaat James Nairne moet de duizenden militairen en honderden voertuigen de weg wijzen. Hij beschrijft wat er gebeurt: ‘Waalwijk was vol juichende burgers. We kregen kopjes koffie en appels aangereikt. Het was erg vriendelijk van deze Nederlandse mensen die zelf duidelijk een tekort aan allerlei soorten eten hadden. Terwijl de commandant mij vroeg waar de Inlichtingenofficier was (…) plaatste een jongetje, tot mijn grote verlegenheid, een appel in iedere hand, die ik wel moest aannemen aangezien ik in de houding stond.’Al vrij snel na de bevrijding krijgen René ter Berg, vertegenwoordiger, en zijn vrouw, een kunstenares, die aan de Kloosterweg wonen, het idee voor een Mariakapel op deze bijzondere plek. Uiteindelijk wordt het ‘de Mariakapel der vier Waalwijkse parochies’ . Op 21 september 1947 wordt de datumsteen geplaatst en een oorkonde met een tekst ingemetseld en&nbsp; op zondag 12 oktober van dat jaar wordt de kapel ingezegend.In 1952 vervaardigt de Waalwijkse kunstenaar <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://waalwijkwiki.nl/index.php?title=Wim_Klijn&amp;action=edit&amp;redlink=1">Wim Klijn</a> vier glas-in-lood ramen, met daarop de vier Waalwijkse parochieheiligen. Vele jaren later, op 5 mei 1995, onthult luitenant-generaal b.d. Sir Derek Lang een monument in de tuin van de kapel met daarop de emblemen van de Schotse bataljons. Iets meer dan vijftig jaar daarvoor was hij de commandant geweest van een van de drie, het 5e Queen’s Own Cameron Highlanders dat Waalwijk Centrum bevrijdde.

Een unieke plaats

Na de bevrijding van Loon op Zand slaan de Highlanders op zaterdagavond 28 oktober 1944 hun tenten op aan de ten zuiden van Waalwijk gelegen Roestelberg in wat nu Nationaal Park de Loonse en Drunense Duinen is. Om de laatste Duitsers te verjagen, vliegen een dag later de granaten over Waalwijk. Het is dan zondag 29 oktober, de dag waarop in de katholieke kerk het feest van Christus Koning wordt gevierd.Al tijdens de vroegmis schieten de Schotten er flink op los. “De kerk stond te schudden,” aldus een ooggetuige. “Vele mensen durfden niet meer te blijven en gingen naar huis.” Overal in Waalwijk besluiten de pastoors maar af te zien van de hoogmis.Ondertussen zijn door het plaatselijke Rode Kruis de eerste gewonden al opgehaald en worden zieken en bejaarden naar de verschillende schuilkelders gebracht.Tegen het middaguur slaat in de St.-Antoniusstraat een granaat in. Het huis van de familie Berkelmans op nummer 95 wordt geraakt. De schade is enorm, maar wonder boven wonder raakt niemand gewond. Op nummer 81 in diezelfde St. Antoniusstraat staat moeder Marie van der Geld dan juist achter in de tuin een praatje te maken met buurman Koos Pennings. “Kom Marie, naar de kelder,“ reageert Pennings verschrikt. Beiden lopen snel door de achterdeur van hun respectievelijke woningen naar binnen om met hun huisgenoten naar de kelder onder de even verderop gelegen St. Antoniuskerk te gaan. Dan slaat opnieuw een granaat in. Op nummer 81, bij de familie Van der Geld. Moeder Marie (66 jaar) en de dochters Stien (25 jaar) en Corrie (24 jaar) worden dodelijk getroffen, zoon Nico en jongste dochter Marie raken zwaargewond.Dezelfde dag komen in de hierachter gelegen St. Crispijnstraat ook drie jonge kinderen om het leven: Henk Henkelman (9), Rietje Lommers (7) en Cor Sleenhoff (10). De zesjarige Reintje van den Broek, die om de hoek aan de Tweede Zeine woont, weet aan de aandacht van zijn moeder te ontsnappen en loopt naar de St. Crispijnstraat om daar te gaan spelen. Hij wordt geraakt door enkele granaatscherven. Zijn verwondingen lijken in eerste instantie mee te vallen, maar uiteindelijk overlijdt ook hij&nbsp; aan zijn verwondingen. Hij overlijdt op de dag voor Kerst. Net als veel plaatsen in het zuiden betaalt ook Waalwijk een hoge prijs voor de bevrijding.

Friendly fire?

In de loop van 29 oktober wordt Kaatsheuvel bevrijd door de 51e Highland Divisie. Schotse troepen trekken ook de Loonse en Drunense Duinen binnen. Het is duidelijk dat Waalwijk de volgende dag zal worden aangevallen. Zoals gebruikelijk moeten alle bruggen worden opgeblazen. Die taak valt die avond aan een Sprengkommando onder Wachtmeister Kuche dat zich in de Hertogin van Brabant molen in Drunen heeft gevestigd. Die nacht gaan om half vier de verbindingen over het Drongelens Afwateringskanaal de lucht in. Hiermee zijn de laatste vaste verbindingen met de Oostelijke Langstraat afgesneden. Uiteindelijk moet dit gebied in een aparte operatie, Guy Fawkes, worden bevrijd. Deze gaat aan het einde van dezelfde week van start en op zondag 5 november zijn de laatste Duitse troepen verdreven tot over de Maas.Dan is het tijd voor herstel. De Canadese genie van 8 Field Squadron legt Baileybruggen over het kanaal, ook bij Baardwijk. Eerst worden de resten van de oude verkeersbrug opgeblazen. Pas op 14 november kan begonnen worden met de eigenlijke bouw. Na drie dagen is de brug af. Helaas ligt de constructie binnen het blikveld van de vijand in Drongelen aan de Maas. Met gevoel voor galgenhumor wordt hij dan ook ‘Maybe Bridge’ gedoopt, ‘Misschien Brug’. Het is een toepasselijke naam. Al na een paar dagen wordt de brug getroffen door Duits geschut en verdwijnt de middelste pijler onder water. Een nieuw aangebrachte pijler spoelt weg door het plotseling stijgende water en de brug zakt in het midden helemaal door. De Canadezen zakt de moed in de schoenen als ze de puinhoop aanschouwen. Aan weerskanten wordt een mechanisme bevestigd om de uiteinden omhoog te kunnen takelen. Een nieuw middenstuk wordt aangevoerd en eindelijk is de brug klaar. Deze keer zal hij het houden tot na de bevrijding van Nederland.&nbsp;De verbinding tussen Waalwijk en de oostelijke Langstraat lijkt hersteld, maar dat is niet helemaal zo. Omdat de hele Langstraat vlakbij het front ligt, geldt er een avondklok. Wie ‘s avonds laat familie of bekenden wil bezoeken heeft een speciale pas nodig, een zogenaamde Permit. Die krijgen slechts weinigen. Wachtposten staan bij alle bruggen, ook die van Baardwijk. Overdag zijn het leden van de Binnenlandse Strijdkrachten, meest Waalwijkse jongens, na donker geallieerde militairen. De controles zullen pas vlak voor het einde van de oorlog in mei 1945 worden opgeheven.

De Misschien Brug

Op maandag 30 oktober 1944 trekt het 5e Bataljon van de Queen’s Own Cameron Highlanders onder luitenant-kolonel Derek Lang op naar het centrum van Waalwijk. Op het Raadhuisplein heeft zich een grote en zeer enthousiaste menigte verzameld om de bevrijders te verwelkomen.&nbsp; “De oranje ballen vliegen door de lucht,” schrijft de 19-jarige Bertha Herman in haar dagboek.Waarnemend burgemeester Smolders verschijnt op het bordes om de Schotten toe te spreken: “Officier, ik heet u van harte welkom in deze gemeente en zeg u zowel persoonlijk, alsmede namens de bevolking van Waalwijk hartelijk dank voor de bevrijding van de gemeenschappelijke vijand, onder wiens zwaar en drukkend juk wij ruim viereneenhalf jaar hebben moeten zuchten. Hoewel het voor mij een buitengewoon prettige en aangename taak was om u het welkom in deze gemeente toe te roepen en u dank te zeggen voor onze bevrijding had ik toch liever gehad dat dit had kunnen worden verricht door den burgemeester E.C.J. Moonen die door onzen gemeenschappelijken vijand met nog een ander burger uit deze gemeente op zoo lafhartige wijze is gefusilleerd. Zij zijn als helden gevallen, wel niet op het slagveld, maar voor ons Vaderland. Zij en ook hen die&nbsp; bij de bevrijdiing van onze plaats zijn gevallen willen wij in allen eerbied gedenken.” De bevolking juicht, springt en danst. Spontaan klinkt het Wilhelmus en het God Save the King.Wat belooft een mooi feest te worden, wordt ruw verstoord door een Duits granaatvuur vanaf de overzijde van de Bergsche Maas.&nbsp; Iedereen zoekt haastig een veilig onderkomen. De Schotten laten het vuur niet onbeantwoord, maar aan het einde van de middag flakkert de Duitse beschieting vanuit het Land van Heusden en Altena weer op en opnieuw valt een slachtoffer: op weg naar een schuilkelder wordt de 33-jarige&nbsp; Kees Loonen dodelijk getroffen.Het begint te dagen: Waalwijk is dan wel bevrijd, maar de vijand is nog erg dichtbij. Voor hoeveel ellende dat nog zal zorgen, kan niemand op dat moment&nbsp; vermoeden. Tot aan het einde van de oorlog in mei 1945 zal Waalwijk in de frontlinie liggen.

Schotse Highlanders route in Waalwijk

Foto's

Locaties en verhalen langs de route