During the occupation from 1940 to 1944, German troops used the large military camp in Leopoldsburg to train and send out tens of thousands of soldiers across Europe. They simultaneously used the camp as a prison and execution site for those who resisted the Nazi regime. In September 1944, Leopoldsburg and the surrounding area found itself in the eye of the storm during fighting between German and Allied troops. After the fighting was over, some 20,000 vehicles and 130,000 Allied troops gathered in and around the town. This was in preparation for the ground offensive of Operation Market Garden. After the failure of Operation Market Garden, the area around Leopoldsburg became a major logistics centre and home base for a large concentration of Spitfires that helped cross the Rhine and bring down the Hitler regime.American troops played an important role in the area. They liberated parts of the province of Limburg, south and east of Leopoldsburg. During Operation Market Garden, paratroopers of the 101st Airborne Division flew towards the Netherlands via an airlift over Leopoldsburg.

Belgium 

Liberation Garden is a museum in Leopoldsburg, BE.

Liberation Garden

Liberation Garden Museum

The Jagdpanther tank

Cinema Splendid

WWII in Leopoldsburg

Eén van de gebouwen die de geallieerde troepen vaak gebruikten was de kerk van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming. Deze kerk werd in 1903 ingewijd en was gebouwd door en voor soldaten. Dit verklaart de aanwezigheid van beelden, geschonken door de koninklijke familie, van de Heilige Mauritius en de Heilige Gommarus die beiden ooit soldaten waren geweest. Tijdens Kerstmis 1944 zat de kerk afgeladen vol met Britse soldaten die samen een viering hielden onder leiding van kapelaan J. Coghlan. Het leven van de geallieerde soldaten in Leopoldsburg was naast militaire zaken ook gevuld met alledaagse huishoudelijke bezigheden. Het populaire Britse magazine Picture Post besteedde er in februari 1945 zelfs een groot artikel aan. De bevolking was blij met de bevrijding, maar niet alles liep van een leien dakje. De passie die ontstond tussen de velen soldaten en jonge vrouwen in heel België zorgde al snel voor ongenoegen. Daarnaast nam ook overal het aantal gevallen van geslachtsziekten toe. Tegen de lente van 1945 namen ze in heel België epidemische toestanden aan. De geallieerde autoriteiten moesten penicilline voorzien voor burgerhospitalen die de toestroom van patiënten nauwelijks verwerkt kregen. Daarnaast zorgde de strenge winter van 1944 voor een verlaging van de rantsoenen, iets wat veel onvrede opwekte. De Britse generaal George Erskine, Brits bevelhebber voor België, vroeg zich hardop af “of er ook maar één Belg bereid was om de barre omstandigheden en vrijheid te ruilen voor de Duitse bezetting”. Hoewel de situatie na de bevrijding ook voor spanningen zorgde, werden deze vlug vergeten. Nu kijkt men terug op deze tijd door een roze bril en vol nostalgie. Daarnaast is de dankbaarheid voor de bevrijders groot, iets wat ook goed te merken is in Leopoldsburg. Er is een monument aan het station in de vorm van een Sherman tank met M4A4 romp en Firefly koepel. Bovendien wordt het aandeel van de Britse Commonwealth troepen in de regio herinnerd in het museum Liberation Garden in het Chinees Paviljoen. En werd de aan de overkant van het museum gelegen Britse Commonwealth begraafplaats gerenoveerd.

Kerk: Leven met de bevrijders

Hoewel er geen beeldmateriaal is van deze bijeenkomst, kan iedereen zich voorstellen wat een drukte het moet geweest zijn in de cinemazaal. De scène in de film A Bridge Too Far uit 1977 is iconisch en ook uit de memoires van luitenant-generaal Brian Horrocks valt op te maken wat een drukte deze briefingsbijeenkomst moet hebben veroorzaakt: “The residents must have wondered what the hell was happening when they noticed that the British military police occupied their village early in the morning and from about it 9:00 am a colorful stream of officers in cars and jeeps of every description came in.” In de zaal van de bioscoop onthulde Horrocks het plan om via een tweedelige operatie een snelle opmars naar het hart van Nazi-Duitsland te lanceren. De operatie was tweeledig. Eerst zouden Britse en Amerikaanse luchtlandingseenheden de bruggen over de Maas, Waal en Rijn veroveren en deze bezet houden. Snel daarna zou tegelijkertijd het XXXste legerkorps oprukken vanaf de Belgische grens richting Eindhoven, Nijmegen en Arnhem via een smalle corridor van soms maar een kilometer breed. Meer dan 50.000 soldaten van het XXXste korps en hun duizenden voertuigen moesten zich zo moeizaam een weg banen richting Arnhem. De legendarische start van de briefing Cinema Splendid werd memorabel neergezet door acteur Edward Fox die de rol van Brian Horrocks vertolkte in A Bridge Too Far: “This is a story you will tell your grandchildren; and mightily bored they’ll be”

De aanval op Leopoldsburg op 11 september was, in vergelijking met de gebeurtenissen van de vorige dag, een snel geklaarde klus. Het plan om het dorp in te nemen was hetzelfde als dat van de dag ervoor, alleen met veel meer manschappen. De 13th/18th Royal Hussars vielen aan vanuit het westen. De 4th/7th Royal Dragoon Guards vanuit het oosten. De aanval ging van start in de vroege namiddag. Binnen het uur waren de Britse troepen heer en meester in het dorp, na een beperkte Duitse tegenstand. In de late namiddag arriveerde ook de Belgische Brigade Piron in Leopoldsburg. De Britten stopten hun opmars op de Quatre-Bras. Tijdens de avond van 11 september vormde dit kruispunt een belangrijke schakel in de beveiligingsperimeter rond Leopoldsburg. De Britten moesten hier eerst wel een aantal mijnen ruimen die de terugtrekkende Duitsers boven op de kasseien hadden geplaatst Hoewel de bevrijding vrij vlot was verlopen, zou 11 september slecht eindigen voor de Brigade Piron. Kolonel Piron beval tegen de avond enkele verkenningspatrouilles vanaf het kruispunt richting Kerkhoven en Balen. De patrouille richting Kerkhoven verliep vlekkeloos en de Belgische soldaten rapporteerden dat het dorp verlaten was. De pantserwagens van de patrouille richting Balen reden echter in een hinderlaag met 88 mm kanonnen van de 6./ Schwere Flak-Abteilung 602. Voor hun vertrek hadden Britse soldaten gevraagd wat de Belgen van plan waren met hun pantserwagens bewapend met ‘proppenschieters’. De Duitse hinderlaag maakte dan ook meteen slachtoffers. Een pantserwagen werd geraakt en twee Belgische soldaten sneuvelden. Na het vallen van de avond trok de rest van de patrouille terug richting kruispunt. De gesneuvelde Belgen Marcel Benoot en Lucien Simoen, werden door de lokale bevolking uit het wrak gehaald.

De Quatre-Bras

De ex-gevangenen uit K-34 hadden na hun vrijlating niet meteen een reisdoel. Velen werden opgevangen door lokale inwoners aangezien het Duitse leger Leopoldsburg nog stevig in zijn greep had. Daarnaast arriveerden er meer en meer Duitse soldaten. Het militair kamp was immers een ideaal verzamelpunt ter voorbereiding van aanvallen op het Britse bruggenhoofd bij Beringen. Een deel van de gevangenen vond onderdak in Brouwerij Leopold aan de Nicolaylaan. Hier kregen ze te eten en een slaapplek. In de avond van 6 september arriveerden een groep Vlaamse SS-soldaten. Ze waren op de vlucht naar Nederland. Toen de groep een gerucht opving over vrijgelaten politieke gevangenen, omsingelde ze het gebouw aan de Nicolaylaan. 39 ex-gevangenen werden onder schot ondervraagd en beroofd van waardevolle spullen, zelfs laarzen. Vervolgens escorteerden de SS’ers de ex-gevangenen naar de IJzerlei, waar ze moesten plaatsnemen in een gracht. Daar werden ze in twee groepen geëxecuteerd. Enkelen onder hen lieten zich vallen en ontsnapten ook aan de genadeschoten die enkele anderen nog kregen. Daarop trokken de SS’ers verder naar de Nederlandse grens. De executie was niet onopgemerkt voorbijgegaan. De Rode Kruispost werd meteen gewaarschuwd en inwoners hielpen meteen met het wegvoeren van slachtoffers. Voor 20 ex-gevangenen kwam alle hulp te laat. Zij worden geëerd door een monument met witte kruisjes aan de IJzerlei.

De Treurgracht

Leopoldsburg lag relatief dichtbij het Britse bruggenhoofd in Beringen. Daarom werd door de Duitse legerleiding besloten om een artilleriestelling te voorzien op de plek waar zich een oude velodroom bevond. Door het grote aantal gekazerneerde Belgische militairen in de vooroorlogse jaren waren de twee velodromen in Leopoldsburg een belangrijke sociale ontspanningsplek. Alle grote wielrenners deden deze velodrooms aan. Op 6 september 1944 werd de site van de oude velodroom op Het Geleeg gezien als een ideale vuurpositie voor de 88mm kanonnen van het 17./18. SS Artillerie Ersatz und Ausbildungsregiment. Deze eenheid leverde indirecte vuursteun aan de Duitse troepen die tegenaanvallen uitvoerden op het Britse bruggenhoofd. Om dit artillerievuur te coördineren had de voorwaartse vuurwaarnemer zich gevestigd op de mijnterril van Beringen. Van hieruit had deze waarnemer een goed zicht op het bruggenhoofd en de Britse troepenbewegingen. De Jagdpanther tankjagers van Panzerjäger-Abteilung 559 gebruikten Leopoldsburg ook als uitvalsbasis voor operaties richting Hechtel en Beringen. Samen met de al eerdergenoemde artillerie-eenheid zouden tankjagers van deze eenheid op 8 september trachten de Britten tegen te houden ter hoogte van Heppen, zonder succes.

Duitse geschutstelling bij de voormalige velodroom

In de nacht van 27-28 mei 1944 vlogen 331 vliegtuigen van RAF Bomber Command richting Leopoldsburg voor een bombardement op het militair Kamp van Beverlo. 267 Halifax en 56 Lancaster bommenwerpers werden begeleid door 8 Mosquito doelaanduidingstoestellen. De formatie bommenwerpers kreeg onderweg te maken met herhaaldelijke aanvallen van Duitse nachtjagers. Hierbij gingen 10 bommenwerpers verloren op het hele traject, ongeveer 3% van het totaal aantal toestellen die nacht.&nbsp;&nbsp;Het verslag van de missie omschreef de bombardementen als een succesvolle operatie. De doelaanduiding was zeer precies en de schade aan de militaire installaties groot. Op de grond hadden vele honderden mensen, ook buiten het dorp, de impact van de bombardementen opgemerkt. Een ooggetuige uit Wijchmaal, 12 km van Leopoldsburg, verklaarde:&nbsp;&nbsp;“Leopoldsburg is het doelwit geworden van een verschrikkelijk bombardement. Iedereen in Wijchmaal was uit bed gekomen en stond in de heldere nacht het schouwspel te bekijken. Massa’s en massa’s lichtfakkels zweefden boven het Kamp en verlichtten de militaire kantonnementen (sic) daarna begon het bombardement.”&nbsp;&nbsp;Hoewel het bombardement een succes was volgens Bomber Command, hadden heel wat bommen hun doelwitten gemist. Ze waren terecht gekomen op het dorp zelf met als resultaat 19 burgerslachtoffers. In het kamp sneuvelden een 300-tal Duitse soldaten. Zo liep o.a. het Technisch Instituut Onze-Lieve-Vrouwe-Visitatie werd zware schade op.&nbsp;&nbsp;

Technisch Instituut Onze-Lieve-Vrouwe-Visitatie

De K-blokken werden gebouwd als onderdeel van het Kamp van Beverlo in 1835. In eerste instantie waren er maar een paar blokken voorzien om de cavalerie te huisvesten. Door&nbsp;de jaren&nbsp;heen groeide&nbsp;het kamp echter en in 1913 bereikte het zijn grootste omvang. Toen huisden er 3000 soldaten en 2629 paarden in de verschillende blokken. Tegen 1936 hadden de meeste paarden de blokken verlaten aangezien de Belgische cavalerie werd gemoderniseerd door motorisering.&nbsp;&nbsp;De K-blokken werden na de bezetting van Leopoldsburg in gebruik genomen als kamp voor politieke gevangenen. Omdat het interneringskamp in blok 34 werd ondergebracht kreeg het de naam K-34. Vanuit Leopoldsburg werden doorheen de oorlogsjaren politieke gevangenen naar Duitse concentratiekampen gestuurd.&nbsp;Zo besliste de Duitse legerleiding om vanaf 1942 alle geëxecuteerden in België te begraven op ‘het geheim kerkhof’. Zo besliste de Duitse legerleiding om vanaf 1942 alle geëxecuteerden in België te begraven op ‘het geheim kerkhof’. Dit ligt op het huidige militair domein. Daarnaast werden er ook executies uitgevoerd op het kerkhof, vaak vroeg in de ochtend.&nbsp;&nbsp;Tijdens bombardementen in mei 1944 bleef het interneringskamp gespaard. Volgens verhalen omdat de geallieerden wisten van de aanwezigheid van politieke gevangenen in het kamp. Het verzet was wel degelijk zeer actief in Leopoldsburg, maar desondanks is hiervoor tot op heden geen sluitend bewijs gevonden. Een van de meest bekende politieke gevangenen in het kamp was Marc Neels, beter bekend als striptekenaar Marc Sleen. Hij bevond zich in het kamp op het moment van de bevrijding en tekende zelfs portretten van medegevangenen, zoals deze van Frans Houthuys.&nbsp;&nbsp;

Gevangenenkamp K-34 

De Belgische militaire begraafplaats werd aangelegd in 1928. Dit naast een reeds bestaande Duitse begraafplaats uit WOI. De doden waren voornamelijk Duitse soldaten die in Leopoldsburg werden verzorgd en aan hun verwondingen of ziektes bezweken. Tijdens de jaren 30 kwamen hier nog 404 Duitse graven bij. Na de Tweede Wereldoorlog werden deze verplaatst naar de Duitse militaire begraafplaats van Lommel. Hierdoor wordt de militaire begraafplaats in de volksmond ook nu soms nog wel eens ‘Het Duits kerkhof’ genoemd.&nbsp;&nbsp;Na WOI en na WOII werden er gesneuvelde Belgische militairen en oorlogsslachtoffers begraven. De twee gebouwen op de begraafplaats zijn mausolea. Het eerste is het mausoleum voor de onbekende krijgsgevangen uit beide wereldoorlogen. Het tweede mausoleum herbergt de resten van onbekende politieke gevangenen uit WOII. In totaal liggen er 1312 graven, waarvan 6 toebehoren aan krijgsgevangenen uit de voormalige Sovjet-Unie.&nbsp;&nbsp;De Britse militaire begraafplaats werd aangelegd in 1948. Ze werd ontworpen door de Britse architect Philip Hepworth. Hij ontwierp ook de Britse begraafplaatsen in Berlijn en enkele in Normandië voor de Commonwealth War Graves Commisson oftewel CWGC. Er rusten 767 gesneuvelden uit WOII waarvan 16 onbekende soldaten. Naast de Commonwealth graven liggen er ook enkele Nederlandse en Poolse gesneuvelden onder Portlandsteen grafstenen. Een van de graven behoort toe aan William Cavendish. Hij stierf op 9 september 1944 en was de zwager van John F. Kennedy.&nbsp;&nbsp;

De Belgische en Britse Commonwealth begraafplaatsen

In 1940-44 gebruikte de Duitse bezetter het militaire kamp in Leopoldsburg om tienduizenden troepen op te leiden en uit te zenden naar Europa. Maar ze gebruikten het kamp ook als gevangenis en executieplaats voor wie zich tegen het naziregime verzette.In september 1944 vertraagde de bevrijding van West-Europa toen Duitse troepen zich, in het zicht van hun vaderland, aan de Kempische kanalen in België hergroepeerden en ingroeven. Daardoor stootten Britse troepen op hevige tegenstand in en rond Leopoldsburg, waarbij onder andere de Britse zwager van John F. Kennedy sneuvelde,De hevige gevechten in de streek verplichtten de geallieerden tot een nieuwe aanpak. Zo werd Operatie Market Garden geboren. Die gewaagde gok had als doel via de oversteek van Nederlandse rivieren de Siegfried Linie te omzeilen, naar Berlijn door te stoten, en de oorlog te beëindigen voor Kerstmis. Een scène uit de iconische oorlogsfilm A Bridge Too Far laat zien hoe de Britse generaal Brian Horrocks in Cinema Splendid in Leopoldsburg de plannen uit de doeken doet. Voor het grondoffensief verzamelden zich in en rond Leopoldsburg zo’n 20.000 voertuigen en 130.000 Britse troepen.Maar ook Amerikaanse troepen speelden een belangrijke rol in de streek. Zo bevrijdden ze delen van de provincie Limburg ten zuiden en oosten van Leopoldsburg. Tijdens Operatie Market Garden vlogen parachutisten van de 101st Airborne Division via een luchtbrug boven Leopoldsburg richting Nederland. En ook nog tijdens die operatie zetten ze veldhospitalen op in en rond Leopoldsburg voor de vele gewonden uit de corridor naar Arnhem. Na de operatie rustten de parachutisten kort uit in het militaire kamp van Leopoldsburg alvorens door te reizen naar Frankrijk.Operatie Market Garden mislukte ondanks het moedige optreden van de geallieerde troepen. De omgeving van Leopoldsburg werd een groot logistiek centrum en de thuisbasis voor een grote concentratie Canadese Spitfires die meehielpen bij het oversteken van de Rijn en het ten val brengen van het Hitlerregime.Na bezoek aan het museum worden bezoekers uitgenodigd voor een ontdekkingstocht door het elegante Koninklijke Park, met onder andere het Britse Commonwealth War Cemetery en de Belgische oorlogsbegraafplaats.&nbsp;<div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://www.youtube.com/embed/2Ath0xW4Z3M" start="0"></iframe></div>