On 14 April 1945, Zwolle was liberated: Canadian liberators entered the city from several directions after a reconnaissance mission by Leo Major.He observed that little resistance was to be expected, meaning that Zwolle could be taken without bombardment. As a result, the city was spared much needless additional suffering. From within, the liberation was accelerated by resistance activities carried out by Zwolle’s citizens.Set out and discover these remarkable stories on location. The route takes you through the atmospheric old town of Zwolle, where the historic character of the Hanseatic city was preserved despite the war.

The Netherlands

500px-zicht_op_zwolle_centrum.jpg

leo_major.jpg

The street dedicated to Leo Major, known as the 'liberator of Zwolle'.

leo_majorlaan.jpg

Civilians in the town square after the liberation of Zwolle​.

liberation_of_zwolle_2.jpg

​Dutch civilians on a WASP of 7th Reconnaissance Regiment (17th Duke of York's Royal Canadian Hussars), 3rd Canadian Infantry Division, celebrating the liberation of Zwolle.​ 

liberation_of_zwolle_3.jpg

diezerstraat_-_grote_markt_zwolle_-_bb_-_1.jpg

Leo Major and the liberation of Zwolle

Toen Zwolle op 14 april 1945 bevrijd werd, bleken er op het adres P.C. Hooftstraat 18 niet minder dan veertien Joodse onderduikers verstopt te zijn. De bewoners, het echtpaar Nico en Atie Noordhof, stelden hun huis al snel beschikbaar als onderduikadres. Hun Joodse kennis Arie Brandon kon al in 1941 bij de familie Noordhof ruimte gebruiken om radio’s om te bouwen, zodat de Britse zender er beter mee ontvangen kon worden.&nbsp; &nbsp; Na de eerste razzia in oktober 1941 kwamen tijdelijk twee Joodse Zwollenaren aan de P.C. Hooftstraat onderduiken. Hierna volgden meer tijdelijke of langdurige onderduikers, tot in 1945 dus veertien personen in het huis waren ondergedoken. Op zolder kwamen schuilplaatsen en de familie Noordhof maakte extra ruimte in de slaapkamers. Nico verbouwde zelf een tuin, om zo in meer voedsel te voorzien.&nbsp; De onderduikers drukten in dit huis illegale bladen, die het nieuws vanuit geallieerd oogpunt brachten. Het ging om de kranten Houdt Moed en een regionale editie van Vrij Nederland. Door dit soort activiteiten werd de verveling tegengegaan.&nbsp;Nico nam ook actief deel aan de illegaliteit: hij coördineerde transporten tijdens de Hongerwinter van 1944/1945 en hij bracht Duitse stellingen in kaart, waardoor de bevrijders ook beter beeld kregen van de situatie in deze regio.&nbsp; &nbsp; Nico en Atie kregen in 1999 postuum de Yad Vashem onderscheiding toegekend voor hun hulp aan de Joodse onderduikers.&nbsp;

Joodse onderduikers aan de P.C. Hooftstraat 

Henk Beernink (1910-1945) was een telegraafwerker bij de spoorwegen en woonde in Zwolle aan de Harculostraat 6. Als sociaal persoon kreeg Beernink al veel bezoek en met name vanaf 1942 leidde dit tot het samenstellen van een verzetsgroep waarvan Beernink de leiding kreeg. De groep ‘De Groene’ deed veel illegaal werk, zoals hulp aan onderduikers, documentvervalsing, sabotage-acties en wapenvervoer. Vooral vanaf de zomer van 1944 nam het gewapende werk toe, omdat de leden verwachtten dat de bevrijding niet lang meer zou duren. Ook hielpen ze de geallieerden bij hun strijd: de verzetsleden ondersteunden neergestorte piloten en verzonden informatie naar Engeland over het Duitse leger.&nbsp; &nbsp; Henk Beernink zelf overleefde de oorlog niet. In het bevrijdingsjaar 1945 werd hij neergeschoten. Op 8 februari van dat jaar was er een vergadering gepland in het Rooms-Katholiek Ziekenhuis aan het Groot Wezenland, vlakbij Beerninks woning. Hier vond vaker overleg en stond ook de zender die de groep gebruikte om met Engeland te communiceren. De groep was echter ontdekt of verraden, en de Sicherheits Dienst (SD) omsingelde die dag het ziekenhuis. Bij een schietpartij werd Beernink neergeschoten.&nbsp; &nbsp; Vanwege Beerninks moed en verzetsacties ontving hij postuum een verzetskruis.&nbsp; Na de bevrijding werd een straat naar hem vernoemd. De Harculostraat werd omgedoopt in de Beerninkstraat.&nbsp;

Henk Beernink en de Zwolse verzetsgroep De Groene 

Op 12 april naderden verschillende Canadese regimenten de stad Zwolle. Wijthmen was een dag later het eerste dorp in gemeente Zwollekerspel dat bevrijd werd, door het Régiment de Ia Chaudière, een Franstalig onderdeel van de derde Canadese infanteriedivisie. De Canadese militairen vatten hiervandaan post om naar Zwolle op te trekken. Maar hoe groot zou de tegenstand daar zijn? De regimentscommandant, kolonel Gustave O. Taschereau, besloot twee vrijwilligers te vragen voor een verkenning. Ze moesten informatie verzamelen over de sterkte van de Duitse troepen en zo mogelijk contact leggen met de lokale illegaliteit.&nbsp;Hierop meldden de kameraden korporaal Willy Arsenault en soldaat Leo Major zich voor deze risicovolle missie. Over de Heinoseweg zouden ze te voet vertrekken richting het centrum van Zwolle. De boerderij van de familie Van Gerner, aan de Heinoseweg 13, is daarbij het startpunt in de avond van 13 april. Volgens een latere verklaring van Leo Major was het duo toen al alleen; de zoon van Hendrik van Gerner vertelde in een <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" class="Hyperlink SCXW32976264 BCX8" href="https://www.destentor.nl/zwolle/jonge-zwolse-boer-hendrik-wees-bevrijder-leo-major-de-weg-aan-de-andere-kant-van-de-boerderij-zaten-nog-duitsers~aeff32bb">interview</a> dat deze boerderij door het regiment gebruikt werd als uitvalspost. Hoe dan ook: vast staat dat Major en Arsenault op deze boerderij de Zwolse boer Hendrik van Gerner gesproken hebben, die hen waarschuwde voor Duitse schutters. Hierna vervolgden Major en Arsenault hun weg.&nbsp;Hendrik van Gerner heeft Leo Major, de ‘eerste bevrijder van Zwolle’, na de bevrijding nog meerdere keren ontmoet, als laatste in 2005.&nbsp;

Risicovolle verkenning in Zwolle - Hulp bij de Van Gerner boerderij

<div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://www.youtube.com/embed/U309RbPYPU0" start="0"></iframe></div>Op 14 april was het het Régiment de la Chaudière, van Leo Major, niet als enige regiment betrokken bij de bevrijding van Zwolle. Zo was de ‘tweede’ Canadese verkenner soldaat bij het Regina Rifles Regiment. Tussen 9:15 en 10:30 reed Lorenso Bergeron door Zwolle en legde er contact met de verzetsstrijder Jan Graver. Bergeron gaf net als Major door aan de legerleiding dat de Duitse soldaten zich hadden teruggetrokken. Ze bleken echter wel de beide IJsselbruggen opgeblazen te hebben bij hun vertrek naar de Veluwe.Met deze informatie durfde de legerleiding het aan om het bevel te geven tot de aanval. De verschillende regimenten trokken Zwolle binnen via Assendorp en via de Wipstrik. Inderdaad kwamen ze nog maar weinig weerstand tegen en om 11:00 meldde sergeant Frank Brown (7th Reconnaissance Regiment) over de radio: 'Am sitting on the steps of the Town Hall of Zwolle. No enemy'. Om 13:00 luidden de stadsklokken om de blijdschap over de bevrijding te vieren.Er ontstond een feeststemming onder de bevolking, die de bevrijders toejuichte op onder meer de Grote Markt. Aan de Grote Markt, in het gebouw van herensociëteit De Harmonie (tegenwoordig Café Blij), was ook het hoofdkwartier gevestigd van de Zwolse afdeling van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). De BS hield met name in de eerste dagen na de bevrijding contact met de Canadezen en kreeg als taak om de toegangswegen van de stad te bewaken.

Bevrijdingsfeest op de Grote Markt

Wat er in de bevrijdingsnacht van 13 op 14 april precies gebeurd is in Zwolle, is niet met zekerheid te zeggen. Wel heeft Leo Major hier zeker een belangrijke rol in gespeeld.&nbsp;Leo Major werd op 23 januari 1921 geboren als eerste van dertien kinderen in het Amerikaanse New Bedford, waar zijn Frans-Canadese vader voor de Amerikaanse spoorwegen werkte. Na een moeilijke jeugd verliet Major als veertienjarige zijn ouderlijk huis. Getrokken door het avontuur trad hij op achttienjarige leeftijd toe tot het Canadese leger. Hij popelde om naar Europa te vertrekken en liet zich overplaatsen naar het eerste legeronderdeel dat zou gaan: het Régiment de la Chaudière, een Franstalig onderdeel van de derde Canadese Infanterie Divisie. In Engeland volgde Major een zware militaire opleiding tot verkenner en scherpschutter.&nbsp;Toen hij op 13 april met zijn kameraad Willy Arsenault op verkenning was richting Zwolle, besloot hij de missie door te zetten ondanks dat Arsenault dodelijk getroffen werd door een Duitse kogel. Major trok alleen verder door de Wipstrik naar het centrum. Volgens zijn eigen verklaring zaaide hij met kogels en granaten onrust onder de Duitse soldaten, en wist hij meerdere groepjes krijgsgevangenen te maken. Dit verhaal wordt tegenwoordig door historici betwijfeld en genuanceerd, ook omdat deze feiten niet in het logboek van het regiment staan. Wat echter duidelijk is, is dat Major ontdekte dat de Duitse bezetters zich zo goed als volledig hadden teruggetrokken. Het logboek meldt dat Major op 14 april om 9:00 terugkeerde van zijn missie en dan deze informatie doorgaf. Waardevolle informatie, want zo werd Zwolle een geallieerd bombardement bespaard.&nbsp;In Zwolle staat Leo Major bekend als eerste bevrijder. Hij werd in 1985 ereburger en de stad hernoemde in 2009 de Zuidbroeklaan tot Leo Majorlaan.&nbsp;

Leo Major en de bevrijding van Zwolle

Foto's

Locaties en verhalen langs de route

Joodse onderduikers aan de P.C. Hooftstraat

Henk Beernink en de Zwolse verzetsgroep De Groene

Risicovolle verkenning in Zwolle - Hulp bij de Van Gerner boerderij

Bevrijdingsfeest op de Grote Markt

Corporal Leo Major en de bevrijding van Zwolle