Diepenheim, like Haaksbergen, was liberated on 1 April 1945 and was thus one of the first towns in Overijssel to be captured by the Canadian soldiers. The liberation came with casualties among the Allies, as shown by the stories of Corporal Wilson and Private Stacey.Tragically, Canadian soldier Gaston Nadeau drowned in the Diepenheimse Molenbeek in May 1945 while on leave. And there was also the tragedy at Erve De Bolscher. In the autumn of 1944, it served as a hiding place for two Polish soldiers. After being betrayed by a German infiltrator, one of the residents, Jan ten Heggeler, was shot dead without mercy.It is almost unimaginable that this picturesque area could hold such poignant stories. The route passes through the beautiful Twente scenic landscape, past the Den Haller watermill, Huis Diepenheim Castle, and Weldam Castle, with the small town of Diepenheim and the village of Hengevelde providing pleasant stops along the way.

The Netherlands

Huis Diepenheim, a beautiful villa on the outskirts of the town.

diepenheim_huis_diepenheim_rm12880_foto6_2015-08-22_10.20.jpg

foto_14a_grafadoptant_sien_brouwer.jpg

The story of two fallen British soldiers is told at the Wilsonweg.

diepwilson.jpg

Drama in Diepenheim and Hengevelde shortly before and after the liberation

De 80 clusterbommen van de 397ste Bombardement Group van de Amerikaanse luchtmacht gebruikten Goor als gelegenheidsdoelwit, vanwege de strategische ligging op een kruispunt. De bommen raakten ook een munitiedepot, dat de lucht in vloog en diverse gewonden en doden veroorzaakte. Hierdoor was de bevrijding van Goor, een week later, een mengeling van vreugde en verdriet.&nbsp; De 1e Poolse Panterdivisie werd in 1942 in Schotland opgericht en bestond uit militairen die drie jaar eerder na de capitulatie hun vaderland waren ontvlucht. Eind 1944 maakten deze 16.000 Polen de oversteek naar Normandië, waar ze werden toegevoegd aan het Canadese leger. Ze speelden een even belangrijke als tragische rol in verschillende fases van de oorlog. Ze bevrijdden delen van Zeeland in september 1944 en leden diezelfde maand ook zware verliezen bij de slag om Arnhem (Market Garden).&nbsp;&nbsp;In het voorjaar van 1945 kwamen ze vanuit Duitsland Nederland binnen en droegen bij aan de bevrijding van het oosten en noorden. De Poolse bevrijders eindigden in het noorden van Duitsland waar ze tot 1947 bleven en namens de geallieerden in de grensregio bezettingstaken uitvoerden.&nbsp;&nbsp;Voor hen was het daarna onmogelijk om terug te keren naar hun vaderland, dat inmiddels onder invloed van de Sovjet-Unie was komen te staan. Veel Polen kozen ervoor om hun geluk in Nederland te beproeven. De bedrijven waren er blij mee want die zaten te springen om personeel. Zo nam machinefabriek Stork in Hengelo bijvoorbeeld verschillende Polen in dienst.&nbsp;&nbsp;Deze mannen trouwden na verloop van tijd met Twentse meisjes, kregen kinderen en probeerden de oorlog te vergeten. Makkelijk was dat laatste niet. Sommigen hadden last van oorlogstrauma’s vanwege alle verschrikkingen die ze hadden meegemaakt. Bovendien had de communistische regering in hun vaderland hen de Poolse nationaliteit afgenomen. Het Nederlandse staatsburgerschap zou nog jaren op zich laten wachten, waardoor ze lange tijd statenloze burgers waren.&nbsp;Daarnaast werd het Poolse aandeel in de bevrijding van Oost-Nederland jarenlang genegeerd. Bij de jaarlijkse herdenking in Goor werd hierover met geen woord gerept. Dat veranderde pas in 1995, toen Hengeloër Bernard Klaczynski voor het eerst werd uitgenodigd om bij de herdenking aanwezig te zijn. Bij het oorlogsmonument werd die dag een boom geplant uit dank voor de inzet van de Poolse bevrijders. Twintig jaar later, in 2015, kwam de Poolse ambassadeur naar Goor om in het centrum een herinneringssteen voor de 1e Poolse pantserdivisie te onthullen.&nbsp;&nbsp;

   De vergeten bevrijders 

In the radio shop of Jan Heetland on Haaksbergerstraat, a temporary army store was set up. His daughter, Leentje, had long been engaged to Gerrit Post, who worked in the shop. Now that liberation had finally arrived, the couple was eager to get married.But in those times, everything was scarce—especially clothing. Leentje's dream of walking into the town hall and church on the most beautiful day of her life dressed in shining white seemed impossible.One day, a Canadian soldier of Dutch descent, Cor Slegtenhorst, came into the store. A conversation started in which Leentje mentioned her upcoming wedding and her greatest wish—to wear a white wedding dress. But there was simply no fabric available.An unusual trade provided the solution. Cor had his eye on owning his own small radio, and father Heetland still had a little one in stock. Cor immediately offered to pay for the radio with a large piece of beautiful silk—the same material parachutes were made from.The deal was quickly made: Cor got his radio, and Leentje received a beautiful piece of parachute silk. Leentje's aunt Hanna, a seamstress, turned it into a lovely wedding dress.On August 15, 1945, the big day arrived. A radiant Leentje stood at Gerrit’s side in the town hall and church, wearing her striking gown made of parachute silk. The wedding procession consisted of old carriages and farm wagons. Cor Slegtenhorst was the guest of honor and was allowed to ride next to the driver on the wedding carriage.

A special trade

Gaston Nadeau groeide op als een boerenzoon in een gezin met 11 kinderen in Sainte-Germaine Quebec Canada. Op zijn 21e meldde hij zich bij Canadia Army. Zijn eerste uitzending als private was in 1943 naar Italië om daar met het Canadese bevrijdingsleger tegen de Duitse bezetter te vechten. Nadeau raakte gewond en werd overgebracht naar het militair hospitaal om te revalideren.&nbsp; &nbsp; In februari 1945 werd private Gaston opnieuw naar het front gestuurd in Noordwest-Europa. Na de bevrijding van Diepenheim (1 april 1945) verbleef het 4e Medium Regiment een aantal dagen in het stadje.&nbsp; &nbsp; Op 12 mei 1945 tijdens een verlof ging Gaston Nadeau samen met vijf dienstkameraden naar de Diepenheimse Molenbeek van de watermolen Den Haller om te gaan zwemmen in de watermolenkolk. Het noodlot sloeg toe toen hij plotseling onder de waterspiegel verdween. Pogingen om hem te redden waren vergeefs. Pas na een kwartier kwam zijn ontzielde lichaam weer bovendrijven. Vermoedelijk was hij in een diep gat, een draaikolk ontstaan door rondkolkend water, naar beneden gezogen en verdronken.&nbsp; &nbsp; Na de tragische gebeurtenis werd Nadeau in totaal drie keer begraven. Eerst tijdelijk in een wegberm, vervolgens werd hij overgebracht naar de Algemene begraafplaats in Diepenheim. Op 9 augustus 1946 werd hij herbegraven op het ereveld van de Canadese begraafplaats in Holten, Plot 12, Rij H, grafnummer 13.&nbsp;

Gaston Nadeau - oorlogsslachtoffer in vredestijd 

In de scoutcar zitten commandant luitenant Strachan, chauffeur Mc Kerron en schutter korporaal Harry (Bill) Wilson. Bij hun verkenning van het Stedeke rijden de drie in de richting Neede, waar het noodlot er hoogte van de christelijke school toeslaat.&nbsp;&nbsp;De Engelsen worden onder vuur genomen vanuit een Duits mitrailleursnest. Mc Kerron keert het voertuig waarna de eenheid wordt getroffen door een Duitse pantservuist en de scoutcar in brand vliegt. Zijn metgezellen weten uit het brandende wrak te komen en worden door de Duitse bezetter gevangengenomen. Wilson heeft minder geluk. Zijn kleding vat vlam. Hij rolt&nbsp; zich over de weg in de bermsloot, maar heeft de pech dat daar nauwelijks water in staat waardoor hij levend verbrandt. Hij is 32 jaar. Zijn verkoolde lichaam wordt nadat het wat rustiger is geworden, in een zak gestopt en begraven in een naburig veld.&nbsp;&nbsp;Het graf wordt gemarkeerd met een houten kruis. Later wordt het stoffelijk overschot overgebracht naar de Algemene Begraafplaats van Diepenheim. Hij vindt er zijn laatste rustplaats na op drie fronten te hebben gevochten: in het Midden Oosten (van 19 oktober 1943 tot 3 januari 1944), in Noord Afrika en in Italië (van 21 mei 1942 tot 18 oktober 1942) en in Noordwest Europa. Hij is zowel bij leven als postuum meerdere keren onderscheiden. &nbsp;Later op diezelfde eerste Paasmiddag wordt de zwaargewonde Engelse soldaat Sydney Stacy van het Worchesterregiment gevonden. Ook hij bezwijkt aan zijn verwondingen en vindt een laatste rustplaats op de Algemene Begraafplaats in Diepenheim.&nbsp;

Twee bevrijders gesneuveld

Arnold ten Heggeler en zijn zus Marie vertelden in 2014: “Ineens werd er hard op de voordeur gebonkt. Binnen schrokken we ons rot. Nooit kwam er bij ons iemand door de voordeur en zeker niet op dat tijdstip. De voordeur vloog open en die Hongaar kwam als eerste binnen, hij deed heel gewichtig met zijn klakkende hakken en zijn geweer. Hij had ons verraden. Het was zo’n naar mannetje. Ik zie hem in mijn dromen nog vaak binnenkomen bij ons”, zegt Marie.&nbsp; &nbsp;Ze vertellen dat in het kielzog van de Hongaar een Duitse SS-officier binnenkwam en daarna tientallen soldaten. Ze hadden de boerderij omsingeld en hadden de beide Polen en de onderduikers al uit de schuur gehaald. De Polen werden buitengewoon hardhandig behandeld. Ze werden geslagen en geschopt. &nbsp; &nbsp; Arnold: “We moesten allemaal plat op de vloer gaan liggen. We schrokken enorm en waren heel bang. Jan, Henk en ik werden meegenomen naar de deel. Met de leidsels van het paard en met touwen werden we vastgebonden en afgevoerd. We liepen naar Goor en dat was vooral voor Jan niet gemakkelijk. Hij had een beugel aan zijn linkerbeen als gevolg van kinderverlamming. Ik snap nog steeds niet hoe hij het volgehouden heeft.”&nbsp; &nbsp;In de ULO aan de Goorse Schoolstraat werden de jongemannen verhoord. Everhardus had een revolver bij zich die hij in de wc dumpte, bang als hij was dat de Duitsers hem daarvoor zouden straffen. “De andere dag werden we naar Almelo gebracht. Daar hebben we een nacht in de cel gezeten. De volgende dag werden&nbsp;we weer verhoord. We stonden daarbij de hele dag tegen de muur met een mitrailleur achter ons.”&nbsp; &nbsp; In Almelo zijn Jan als oudste van de drie broers en de twee leden van de ondergrondse Harrie Woertman en Evert Bos weggehaald bij de overige gevangenen. Er zat een man of zestien in één cel. &nbsp; &nbsp; Het boerenbedrijf van de familie werd intussen compleet leeggeroofd. Kippen werden geslacht en opgegeten. Het vee en het geoogste graan werd afgevoerd, maar ook alle waardevolle spullen die de familie in huis had, kleding, het zilver, de gouden sieraden. Alleen de kleren die ze droegen bij het moment van de&nbsp;inval, mochten ze houden. Marie: “Het ergste was nog dat we door de ramen konden zien dat de meiden uit Millingen die bij ons als evacué ingekwartierd waren, het met de Duitsers aanpapten en in onze kleren liepen.”&nbsp; &nbsp; Twee dagen later kwam het bericht dat Jan gefusilleerd was, samen met Woertman en Bos, de twee leden van de ondergrondse uit Goor. Jan Brummelhuis, een neef van de familie, had de mannen geïdentificeerd. De beide Polen waren meteen al geëxecuteerd.&nbsp;

Drama op Erve De Bolscher 

Bij de familie Schonenborg, op hun boerderij in de Stegenhoek tussen Hengevelde en Neede, waren vanaf de herfst 1942 drie Joden ondergedoken. Het ging om de Joodse veekoopman Mozes Godschalk, zijn vrouw Sientje Godschalk-Meijer en haar jongere zus Mietje. Ze zaten in de grote slaapkamer boven de waskeuken. Vanuit de kast konden ze via de achterwand naar een schuilplaats.&nbsp; &nbsp; Herman Schonenborg en zijn vrouw Lieske Schonenborg-Groot Kormelink namen later ook twee jongens in huis, Jan te Riet en Jan ten Berge, die onderdoken voor tewerkstelling in Duitsland.&nbsp;Bij een huiszoeking in november 1943 ging het mis. Duitse soldaten bonsden op de deur en doorzochten de boerderij. De Joden waren naar de hooizolder gevlucht, maar werden toch na een uur of twee gevonden. Ze werden in Haaksbergen voor het gemeentehuis opgesteld bij de andere Joden die in de regio opgespoord waren. Daarna werden ze afgevoerd naar concentratiekampen. Herman Schonenborg, en de twee jongemannen, werden naar Enschede gebracht en werden na bemiddeling na drie weken weer vrijgelaten.&nbsp; &nbsp; Lieske zelf werd tijdens de gevangenschap van haar man bedreigd en ondervraagd. De Duitsers wilden weten wie de Joden bij hen had ondergebracht. ‘Ik vertelde hen dat ik dat niet wist en zij geloofden mij. Tijdens die verhoren mocht niemand binnenkomen of weggaan en ook mochten in die tijd de koeien niet gevoerd of gemolken worden.' Haar motivatie bleek ook uit het feit dat ze Duitse officieren afluisterde die zich in de boerderij gepositioneerd hadden. Lieske deelde die waardevolle informatie met kapelaan Span, die het op zijn beurt weer doorgaf aan het verzet.&nbsp;Het echtpaar Schonenborg maakte allebei de bevrijding mee, die ze dus mede hebben laten slagen door hun verzet. In 2024 werd bekend dat hen postuum de Yad Vashem-onderscheiding is toegekend.&nbsp;

Drama in Diepenheim en Hengevelde kort voor en na de bevrijding

Foto's

Locaties en verhalen langs de route

De vergeten bevrijders

A special trade

Gaston Nadeau - oorlogsslachtoffer in vredestijd

Twee bevrijders gesneuveld

Drama op Erve De Bolscher

Onderduikers bij familie Schonenborg in Hengevelde