On 9 April 1945, Nijverdal was liberated. The Canadian forces were able to take the town with relative ease. Yet amid the celebrations hung the shadow of the Allied bombardment of 22 March 1945, in which dozens of civilians were killed.Many families lost their homes. For them, the former camp Twilhaar—where in earlier years Jewish forced laborers had been held—provided a temporary refuge. After liberation, the camp also housed German soldiers, Canadian liberators, and returning forced laborers.Set out and experience these poignant stories on location. They stand in sharp contrast to the beautiful surroundings of the Sallandse Heuvelrug and the lively center of Nijverdal, where the Memory Freedom Museum can also be visited.

The Netherlands

The landscape at the former location of Kamp Twilhaar.

20250806_120830.jpg

mvm-20-6-2023-2a-1-1536x864.webp

20250806_120610.jpg

Freedom came at a high price in Nijverdal

Vier Joodse meisjes, Lea, Henny, Greetje en Ronny zaten ondergedoken in een houten huisje bij een zandkuil in Nijverdal. Een vijfde meisje met de naam Ellie kwam daar later ook nog tijdelijk bij. De meisjes werden daar verzorgd door Jaap Musch, één van de oprichters van de Nederlandse Verzetsorganisatie NV. &nbsp; Een ander Joods meisje, Rosie, zat elders in Nijverdal ondergedoken, maar was regelmatig op bezoek in het huisje bij haar leeftijdsgenootjes.&nbsp;&nbsp;Jaap en de andere helpers van de NV zorgden ervoor dat de meisjes een relatief normaal en zorgeloos leven konden leiden, voor zover je van zorgeloos kunt spreken voor een Joods kind. Maar het huisje was goed verscholen voor de buitenwereld, waardoor de kinderen tijdens de bezetting een redelijke vrijheid konden genieten. Er werd gezongen en gedanst en de zandkuil was een geweldig speelterrein voor de kinderen.&nbsp;&nbsp;Jaap leerde de meisjes om bij onraad het bos in te rennen, zo hard ze maar konden. Tevens gebruikte hij zijn tijd om te werken aan zijn plannen voor een gezamenlijk onderkomen voor alle Joodse kinderen die geen ouders meer zouden hebben als de oorlog afgelopen zou zijn.&nbsp;In september 1944 werd, door een gruwelijk toeval, de verblijfplaats van Jaap Musch en de meisjes ontdekt. Door Jaaps training hebben de meisjes op tijd weg kunnen komen en hebben ze zich kunnen verstoppen in het bos. Door heldhaftig optreden van de Nijverdalse jongen Henny Rijks zijn de kinderen uiteindelijk in veiligheid gebracht.&nbsp; Jaap Musch heeft het zelf helaas niet overleefd. Om de meisjes tijd te geven om weg te komen, is hij bij het huisje achtergebleven, waar hij gearresteerd werd. Hij werd meegenomen naar een strafkamp, waar hij gruwelijk gemarteld en doodgeschoten werd. Maar hij heeft nooit één woord losgelaten over ‘zijn’ meisjes of het verzetswerk.&nbsp; Door de andere leden van de NV, waaronder Nijverdaller Herman Flim, werden de kinderen op andere onderduikadressen ondergebracht, eerst elders in de regio en later weer in Nijverdal.&nbsp; &nbsp; Op maandag 9 april 1945 werd Nijverdal door de Canadezen bevrijd. Vanwege het harde werk van de leden van de NV, hebben Lea, Henny, Greetje, Ronny, Ellie en Rosie deze bevrijding mee kunnen maken en is hen het wrede lot van de concentratiekampen bespaard gebleven.&nbsp; &nbsp;

Kinderen van de Koele

Rijkswerkkamp Twilhaar werd begin 1940 gebouwd, vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, door de Rijksdienst voor Werkverruiming. Tot 1941 zijn hier circa honderd werkloze Scheveningse vissers te werk gesteld. Met schoppen moesten zij de heide- en zandgronden bewerken tot geschikte ondergrond voor ‘de Plantage’, een aan te leggen boomgaard bij boerderij Twilhaar. Dit deden zij onder begeleiding van medewerkers van Staatsbosbeheer.&nbsp;&nbsp;De werkloze vissers werden in 1941 met Kerst naar huis gestuurd en hoefden niet meer terug te komen De Duitse bezetters hadden het besluit genomen 1￼&nbsp; &nbsp;Kampbeheerder Hoijmann werd naar het beruchte kamp Erica bij Ommen gestuurd. Daar werd gedreigd met consequenties voor de kampbeheerder als hij het regime in het kamp niet aanzienlijk strenger zou maken. Wetende dat hij in de gaten werd gehouden door de Duitsers, deed Hoijmann wat er van hem werd gevraagd. 2 &nbsp; &nbsp; Op 2 oktober 1942 werden de Joden afgevoerd via station Nijverdal naar Westerbork. Later zijn zij naar Auschwitz gedeporteerd en aldaar vermoord. Rond 1943 kwamen er evacués van de Atlantikwall aan de kust in het kamp terecht. Nog weer later, rond het bombardement van Nijverdal op 22 maart 1945 geëvacueerde Nijverdalse&nbsp; &nbsp; Het kamp heeft, mede door de rol die de beheerder van het kamp speelde in het verzet, ook huisvesting kunnen bieden aan Joodse onderduikers. Niet alleen voor hen bood het werkkamp een tijdelijke oplossing. Meer groepen mensen verbleven om tal van redenen enige tijd in het Nijverdalse kamp: Duitse soldaten op doortocht naar andere bestemmingen, Canadese bevrijders die er hun kampement van maakten en teruggekeerde dwangarbeiders, die eerst zo goed als het kon medisch werden behandeld, voor ze doorreisden naar bijvoorbeeld de Randstad.&nbsp;Het monument is te vinden aan de Paltheweg, 7448 RJ Haarle.

Rijkswerkkamp Twilhaar

In de winter van 1944-1945 is in Nijverdal de spoorlijn Almelo-Zwolle al een aantal keren doelwit geweest van Amerikaanse bommenwerpers. Ook de stationering van de Duitse V1- en V2-raketinstallaties in de gemeente Hellendoorn vormen een belangrijk doelwit voor de luchtaanvallen. De geallieerden proberen met deze bombardementen de aan- en afvoerroutes van de Duitsers te blokkeren. De bewoners rondom de spoorlijn in Nijverdal zijn voor zover mogelijk verhuisd of ergens anders naar toe getrokken.Het is 22 maart 1945 eindelijk een mooie zonnige voorjaarsdag en de bewoners van Nijverdal zijn blij dat ze -zo vlak voor Pasen- hun was weer eens buiten kunnen ophangen, in de tuin kunnen werken of de vloeren weer eens kunnen schrobben. Vader Auguste Lidolf en zijn zoon Eugène zijn die middag kersenpitten aan het poten. Het gezin Lidolf is vanuit Frankrijk naar Nijverdal verhuisd, omdat Auguste als monteur de machines weet te bedienen die de Nederlandsche Stoom Blekerij in Frankrijk heeft gekocht. Zijn vrouw Louise is die middag niet thuis.Volgens ooggetuigen komen die middag kort na 4 uur plotseling 6 vliegtuigen laag over. Boven het centrum maken ze een scherpe bocht en men kon de piloten in de cockpit zien zitten. Tegelijkertijd zien ze dat er bommen worden uitgegooid. Iemand zei: ’t leken wel paaseitjes. ’t was immers de week voor Pasen. Deze paaseitjes hadden echter een verwoestende werking.Later blijkt dat tijdens dit vergissingsbombardement Nijverdal drie bombardementsgolven te verwerken krijgt waarbij 72 mensen het leven laten en er tientallen gewonden zijn. Vader Auguste en zoon Eugène zijn ook omgekomen&nbsp;en zullen Frankrijk nooit meer zien.

Het leken wel paaseitjes

In het Herinneringsmuseum Nijverdal beleven bezoekers de Tweede Wereldoorlog stap voor stap, vanaf de opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland tot en met de bevrijding van Nederland. Als bezoeker ervaar je het verschil tussen oorlog en vrede met je eigen zintuigen. NB: het museum is momenteel gesloten voor renovatie. In mei 2019 zou het weer open moeten gaan. Bezoek de website voor meer informatie.

A museum about war and peace
In Nijverdal Memory Museum, visitors can experience the Second World War step by step, from the rise of National Socialism in Germany, up to and including the liberation of the Netherlands. As a visitor, you experience the difference between war and peace with your own senses.

NB: the museum is currently closed for renovation. It should be reopened in May 2019. Visit the website for more information.

De vrijheid werd duur betaald in Nijverdal

Foto's

Locaties en verhalen langs de route

Kinderen van de Koele

Rijkswerkkamp Twilhaar

Het leken wel paaseitjes

Memory Museum

​​De vrijheid werd duur betaald in Nijverdal​

Foto's

Locaties en verhalen langs de route

Kinderen van de Koele

Rijkswerkkamp Twilhaar

Het leken wel paaseitjes

Memory Museum

De vrijheid werd duur betaald in Nijverdal