Verhaal

Educatie in Ede na de bevrijding

Nederland

Markeren

Deel

Route

Op 17 april 1945 is Ede bevrijd door Britse en Canadese militairen. De soldaten worden juichend onthaald door de plaatselijke bevolking en delen lekkernijen en sigaretten aan hen uit. Na vijf jaar bezetting en schaarste van luxeproducten werkt dit als een magneet voor de jongere inwoners van Ede. De plaatselijke autoriteiten maken zich zorgen om de jeugd en besluiten maatregelen te nemen.

De Edese autoriteiten stellen een avondklok in. Voor jongeren tot zestien jaar gaat deze in vanaf negen uur ‘s avonds en vanaf tien uur ‘s avonds voor jongens tot achttien jaar en meisjes tot eenentwintig jaar. Na dit tijdstip mogen jongeren en jongvolwassenen niet meer op straat komen. Ook het contact van de geallieerde militairen met de jonge vrouwelijke bevolking wordt met argusogen bekeken. In Nederland is het een algemeen voorkomende bezorgdheid, waardoor met name Nederlandse vrouwen en meisjes worden gewaarschuwd om zich ‘ingetogen en waardig te gedragen tegenover onze bevriende soldaten’.

Begin mei 1945 vertrekken de bevrijders uit Ede, maar de opluchting bij de autoriteiten is slechts van korte duur. In juni 1945 arriveren andere Canadese militairen naar Ede, die door een tekort aan schepen nog niet kunnen terugkeren naar Canada. De gehele zomer en het najaar blijven ze in Ede. Hiermee blijft het probleem voor de Edese bestuurders bestaan. ‘De jeugd is aan het verwilderen’, zo meent men. De jeugd zou over teveel vrije tijd beschikken, want het onderwijs is niet meer zoals het voor de oorlog was. Veel schoolgebouwen zijn tijdens de oorlog beschadigd geraakt en de Rooms-Katholieke school aan de Padberglaan, de Neutrale (lagere) School aan de Noordelijke Spoorstraat en de Christelijke ULO aan de Beukenlaan zijn in september 1944 door bombardementen verwoest en nog niet wederbouwd. 

De Canadezen gebruiken de schoolgebouwen aan de Telefoonweg (Cavaljéschool), Schoolstraat (Paasbergschool) en het Maandereind (Openbare Lagere School) alslegeringsruimte. De jongeren krijgen  daarom les in kerken, consistoriekamers en kleuterscholen. De HBS en het gymnasium zijn tijdelijk gehuisvest in particuliere huizen rondom het kruispunt Brouwerstraat-Molenstraat. Door de spreiding verdwijnt de saamhorigheid en controle van bovenaf blijft veelal achterwege. De onderwijzers doen hun best, maar vaak hebben leerlingen maar halve dagen les, omdat de gebouwen gedeeld moeten worden.

Het gemeentebestuur van Ede slaagt er niet in om de Canadezen over te halen de scholen te verlaten. De Canadese commandanten willen hun soldaten bij elkaar houden, want ook bij hen slaat de verveling toe nu ze niets te doen hebben behalve wachten op hun terugkeer naar Canada. De discipline van de militairen neemt af. Een deel van de Canadezen verblijft in de kazernes van Ede, maar die zijn niet allemaal bewoonbaar vanwege de oorlogsschade. In november 1945 geven de Canadese regimenten nog eenmaal een (afscheids)parade door Ede, waarna ze vertrekken om weer terug te keren naar Canada. Pas begin 1946 verloopt het onderwijs in Ede weer enigszins normaal.

Adres

Veenderweg 6713 AL Ede