Vanaf 3 oktober 1942 is dit Drentse stadje, liggend op een knooppunt van verbindingen en daardoor met een levendige economie, in één klap haar Joods bevolkingsdeel kwijt geraakt. Het zijn stadsgenoten, werkzaam in alle geledingen van de nijvere bevolking. Veelal geconcentreerd in de nabijgelegen Woldstraat als slager, textielhandelaar etc. Maar ook industrieel actief met vellenhandel, exportslagerij  of schoenenfabrikant.  

Het was wel  een afspiegeling van de maatschappij, dus ook gewone werknemers en armlastigen. Wel geïntegreerd, maar met enig latent antisemitisme, dat wel. Maar volop in de plaatselijke vrije tijdsbesteding actief en aanwezig. Dragende krachten waren het, en  dan vooral in het culturele leven op het gebied van toneel en muziek.  

De komst van de Duitse bezetter veranderde ogenschijnlijk eerst nauwelijks iets aan deze samenleving, maar na enige tijd werd door alle verboden het normale leven bijna tot een hel voor de Joodse stadsgenoten. Begin 1942 moesten alle mannen ook nog elders aan het werk in kampen in de regio en verdwenen zo uit het straatbeeld.  

In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 haalden Meppeler politieagenten alle overgebleven vrouwen, kinderen en een paar hoogbejaarde mannen uit hun huizen en werd dit trieste gezelschap de volgende dag op het station in de gereedstaande trein op weg naar doorgangskamp Westerbork gedreven.  

De meesten werden binnen enkele weken in de Poolse vernietigingskampen vermoord. Slechts een twintigtal overleefde. Maar vond bijna niets terug van het vooroorlogse leven. Hun ouderlijk huis vaak bewoond door anderen met daarin soms nog wel meubilair van het vroegere thuis. Soms werden ze niet eens binnen gelaten. De overlevenden zijn dan ook  bijna allemaal vertrokken naar elders of geëmigreerd naar Israël.  

Pas in 1997 is dit monument van Onno de Ruyter onthuld. Daarop alle namen van de omgekomen Joodse stadsgenoten. Vanaf die tijd wordt jaarlijks de deportatie op 3 oktober om 8.30 uur ’s morgens herdacht. Dit in het bijzijn van het College van B. en W. en  basisschoolleerlingen van de nabijgelegen school, die het monument geadopteerd hebben. Ook tijdens de Stille Tocht op 4 mei wordt op deze plek in de nabijheid van de voormalige synagoge stil gestaan bij een van de meest trieste en aangrijpende gebeurtenissen in de geschiedenis van Meppel. 

Auteur: Wim Sagel